Một Đức Tính Cần Thiết Nhưng Thường Bị Lãng Quên
Hôm trước, tôi cố gắng khôi phục một chiếc điện thoại cũ bằng cách đọc nhiều hướng dẫn, cập nhật phần mềm, đổi thẻ SIM, và thử khởi động lại. Rốt cuộc, chiếc điện thoại đã hỏng hoàn toàn.
Ý định tốt không phải lúc nào cũng mang đến kết quả tốt. Nếu không có kiến thức và kỹ năng cần thiết, “ý tốt” có thể gây hại nhiều hơn lợi.
Cơ Đốc nhân ngày nay thường xuyên đối diện với vấn đề nan giải này. Đời sống Cơ Đốc cùng với các nhu cầu xã hội đặt vấn đề đầy thách thức cho Cơ Đốc nhân: từ nghèo đói, bất công đến các vấn đề môi trường. Tuy nhiên, đôi khi mong muốn giúp đỡ lại hóa thành tổn thương. Với lời kêu gọi “bình đẳng và yêu thương”, chúng ta cảm thấy thôi thúc muốn hành động nhanh chóng. Nhưng chúng ta phải học lại một đức tính thường bị lãng quên: thận trọng.
Nguồn gốc
Trong thế giới cổ đại, thận trọng không chỉ là một đức tính thông thường. Theo các nhà tư tưởng từ Aristotle đến Augustine, thận trọng là “căn nguyên của mọi đức tính khác”, là nền tảng của bốn “đức tính cơ bản”: thận trọng, công bằng, dũng cảm và tiết độ.
Tuy nhiên ngày nay, chúng ta hiểu lầm rằng thận trọng là “cẩn thận để không phá hoại” hoặc “cẩn thận vì lợi ích bản thân” để đạt được một kết quả tốt đẹp. Đây không phải là cách hiểu đúng theo Kinh Thánh. Nói một cách chính xác, thận trọng là khả năng nhận thức một cách tinh tế và khéo léo về các vấn đề xung quanh. Để giải quyết một vấn đề, bạn phải hiểu đúng về nó; và để khắc phục sự cố đúng cách, bạn phải có các kỹ năng cần thiết. Thận trọng nghĩa là nhìn thấu sâu sắc sự việc và “mổ xẻ” nó với đôi tay khéo léo, cùng kiến thức và kỹ năng cần thiết cho nhiệm vụ. Tính thận trọng chi phối các đức tính khác.
Tuy nhiên, văn hóa ngày nay ưa chuộng kiểu sống “mì ăn liền” – nhanh chóng và ngắn gọn. Việc tiếp nhận thông tin hiện nay thiên về “lướt bảng tin” hơn là tư duy phản biện. Cùng với áp lực bắt kịp thời đại, chúng ta bị đẩy vào bối cảnh dường như không thể thận trọng. Nhưng nếu Augustine nói đúng, rằng thận trọng là kiểu “tình yêu sáng suốt”, và chúng ta được mời gọi để trao yêu thương, thì chúng ta vẫn nên thận trọng hơn.
Sau đây là ba lẽ thật Kinh Thánh nuôi dưỡng tính thận trọng trong thời đại thiếu suy nghĩ này:
- Thận trọng là không vội vàng
Sách Châm Ngôn cảnh báo không nên vội vàng trong lời nói và hành động: “Con có thấy kẻ hấp tấp trong lời nói mình chăng? Một kẻ ngu muội còn có sự trông cậy hơn hắn… Vả kẻ nào vội bước bị vấp phạm” (Châm Ngôn 29:20; 19:2; xem 18:13). Đây không phải là lời bào chữa cho việc chần chừ khi đối diện với bất công. Nhưng đây lời kêu gọi tự chủ bản thân, tĩnh lặng trong lòng để có khả năng cân nhắc và phân biệt đúng sai.
Trước khi bạn đăng một dòng trạng thái, nhận xét hoặc ủng hộ một vấn đề gì, hãy tạm dừng và tự hỏi mình hai câu hỏi:
(1) Tôi có thực sự hiểu về điều này không? Nguồn thông tin này có đáng tin cậy không? Nếu “miệng có tri thức là bửu vật quí giá” trong thời của Sa-lô-môn (Châm Ngôn 20:15), thì lời tôi sắp nói chứa đựng bao nhiêu châu ngọc?
(2) Song song với việc thăm dò các vấn đề xung quanh, hãy thận trọng đặt câu hỏi về động cơ trong lòng bạn. Động cơ khi tôi ủng hộ/phản đối vấn đề này có chính đáng không? Nếu bạn hành động chủ yếu để chứng minh người khác sai và bản thân mình đúng, thì rất có thể tầm nhìn bạn đang mờ mịt. Không có tính thận trọng nơi một người chỉ biết tập trung vào bản thân.
- Thận trọng đối lập với đơn giản hóa thái quá
Vào những năm 1970, hai giáo sư tại Berkeley phân biệt giữa “vấn đề nan giải” và “vấn đề khả giải”. Vấn đề nan giải là những vấn đề xã hội quy mô lớn như nghèo đói, xảy ra vì vô số nguyên nhân hầu như không thể xác định được (chứ chưa nói đến việc khắc phục). Đáng buồn thay, công luận không đủ kiên nhẫn để phân tích kỹ lưỡng và chi tiết các vấn đề phức tạp như vậy. Sự đơn giản lúc nào cũng hấp dẫn hơn. Nhưng thực tế không hề đơn giản, và những người liên quan trong các vấn đề xã hội này cũng vậy.
Trong cuốn “Talking About Race/Bàn luận về Chủng tộc”, Isaac Adams ghi nhận rằng những cuộc nói chuyện về chủ đề nhạy cảm này đòi hỏi một sự phân định thận trọng. Chủng tộc là “vấn đề liên hoàn, vì nó gắn chặt với rất nhiều khía cạnh cuộc sống: chính trị, dân sự, kinh tế, giáo dục. Với sự rộng lớn của chủ đề chủng tộc, chúng ta khó mà bàn luận về nó, vì không biết bắt đầu từ đâu, và không có đủ năng lực để nói về mọi chủ đề”.
Người thận trọng sẽ nhận ra việc khôi phục chiếc điện thoại cũ sau 10 năm sẽ phức tạp hơn việc mang thẻ SIM chuyển sang một chiếc điện thoại khác. Bởi vì cần có các chuyên gia thuộc nhiều lĩnh vực để sửa chữa các bộ phận khác nhau. Tính thận trọng đối lập với việc đơn giản hóa thái quá. Nói đúng hơn, tính thận trọng sẽ cần mẫn mổ xẻ vấn đề thay vì phớt lờ nó.
- Thận trọng là suy nghĩ trong sự đồng cảm
Thật sai lầm khi cho rằng mình có thể tự suy xét mọi điều. Sự hiểu biết của chúng ta phụ thuộc rất nhiều vào trí tuệ, nghiên cứu và kiến thức sâu rộng của người khác. Alan Jacobs giải thích: “Suy nghĩ của chúng ta hoàn toàn ảnh hưởng bởi xã hội. Mọi thứ bạn nghĩ đều phản ánh suy nghĩ và lời nói của người khác”.
Do đó, người thận trọng sẽ chú ý chọn lọc những thứ ảnh hưởng đến quan điểm của mình. Ai đang định hình cách bạn suy nghĩ?
Jacobs khuyên chúng ta đừng chỉ tìm kiếm người “cùng chí hướng” để xin lời khuyên. Thay vào đó, hãy tập hợp một nhóm những người “cùng mong muốn”, “có tính cách cởi mở và thói quen lắng nghe”. Người thận trọng lắng nghe lời những người tin kính, với những quan điểm khác nhau về vấn đề tài chính hoặc xã hội, và tìm cách tránh những ngõ cụt kiến thức của tư duy tập thể và thiên kiến xác nhận.
Trong cuốn sách đầu tiên về bốn đức tính cơ bản, Josef Pieper giải thích rằng “thận trọng khác xa với việc chỉ đơn thuần biết mình phải làm gì trong một tình huống nhất định”. Cần có tư duy cởi mở để hiểu biết thực sự, và khả năng tự nhận thức là điều kiện cần thiết để phát hiện ra lỗi trong ý kiến riêng của người khác. Đó là lý do người xưa đề cao tính thận trọng hơn là kỹ thuật hoặc khả năng – họ gọi đó là đức tính tốt. Chúng ta nên bắt đầu trau dồi tính thận trọng kể từ hôm nay.
Bài: SAM FERGUSON; dịch: Nhạn Võ
(Nguồn: https://www.thegospelcoalition.org/article/forgotten-virtue/)
